Demografia a rynek pracy w Polsce

Mało nas

Od roku 1995 populacja Polaków systematycznie spada. Analitycy GUS odnotowali, że współcześnie liczba urodzeń w stosunku do pierwszej połowy lat 80. XX wieku (czyli ostatniego wyżu demograficznego) jest niższa niemal o połowę.^[1] Zatem nie doszło do sytuacji, kiedy po wyżu demograficznym nastąpił chwilowy spadek, po którym powinien nastąpić stopniowy wzrost liczby urodzeń od połowy lat 90. XX wieku. W 2003 roku przyszło na świat 351 tys. dzieci i było to najmniej od 1945 roku. Ludność Polski w 1995 roku wynosiła prawie 38,6 mln osób, zaś w 2017 - 37,9 mln. Natomiast przewidywana liczba ludności w roku 2030 wynosi niespełna 36,6 mln osób. ^[2] Malejąca liczba urodzeń nie zapewnia prostej zstępowalności pokoleń.

Według GUS, powyższe przemiany demograficzne są rezultatem zmian w podejściu młodych Polaków do priorytetów życiowych. O ile pod koniec ubiegłego stulecia wczesne założenie rodziny było normą (kobiety rodziły pierwsze dziecko przed ukończeniem 24 lat), o tyle dziś już nikogo nie dziwi macierzyństwo po raz pierwszy w wieku 30 lat i później. Najwyższa płodność kobiet przesunęła się z grupy w wieku 20-24 lata do grupy w wieku 25-34 lata. Młodzi ludzie obecnie dążą w pierwszej kolejności do zdobycia wykształcenia, znalezienia pracy odpowiedniej do oczekiwań merytorycznych i finansowych i osiągnięcia stabilizacji życiowej, która byłaby bazą dla nowej rodziny.

Skala bezrobocia

Według unijnego urzędu statystycznego Eurostat, w marcu 2018 r. bezrobocie w Polsce wyniosło 4,4 proc.; jest to spadek w stosunku do analogicznego okresu roku 2017, kiedy wskaźnik ten wynosił 5,1 proc. W liczbach wielkości te wyniosły 754 tys. i 760 tys. osób. Natomiast w całej Unii Europejskiej stopa bezrobocia wynosiła odpowiednio 7,1 proc. i 7,9 proc., zaś dla strefy euro - 8,5 proc. i 9,4 proc.^[3] Polska znajduje się w czołówce Unii pod względem stopy bezrobocia; jest ono najniższe od grudnia 2008 roku.

Z demograficznego punktu widzenia przyczyn należy upatrywać w kilku czynnikach. Jednym z nich jest skrócenie wieku, uprawniającego do przejścia na emeryturę. Z możliwości tej skorzystało wiele osób, w tym bezrobotni, którzy zyskali stały dochód. Kolejny czynnik zauważamy, patrząc na wykres urodzeń w Polsce:

https://www.stockwatch.pl/forum/wpisy-6385_O-tym-dlaczego-spada-bezrobocie-w-Polsce.aspx

Zakładając, że młody człowiek wchodzi na rynek pracy mając 20 lat, a schodzi z niego mając 63 lata, można obliczyć współczynnik bezrobocia. Każdego roku wchodzących na rynek jest około 400 tys. osób, zaś schodzących około 750 tys. Dane te nie uwzględniają migracji; niemniej, wpływ demografii na stopę bezrobocia jest równie istotny jak wpływ czynników gospodarczych.

Korzystna sytuacja na rynku pracy znajduje także odzwierciedlenie w uruchomieniu szeregu programów aktywizacji zawodowej osób w wieku 50 lat i więcej. Chętnych przybywa, zwłaszcza że dobra koniunktura sprzyja wzrostowi płac.

Perspektywy

Instytut Statystyki i Demografii Szkoły Głównej Handlowej zorganizował konferencję "Gospodarka i rynek pracy a imigranci w perspektywie roku 2030", na której były minister finansów Stanisław Kluza zaprezentował prognozy demograficzne dla naszego kraju. Przewiduje się, że do roku 2035 z rynku pracy odejdą miliony ludzi w wieku produkcyjnym, zaś z drugiej strony - o miliony osób wzrośnie grupa emerytów.^[4] Oznacza to, że świadczenia ZUS będą musiały być niższe, chyba że od wynagrodzeń osób zatrudnionych będą odprowadzane wyższe składki. Przy dzisiejszym poziomie składek emerytury musiałyby być niższe o 35 proc., a chcąc zachować wysokość emerytur, należałoby podnieść składki o 50 proc.

Prognoza demograficzna zakłada, że za 20 lat liczba obywateli w wieku do 40 lat będzie o 6 mln mniejsza niż w roku 2010, zaś emerytów w wieku powyżej 65 lat - o ponad 3 mln większa.

Katarzyna Zgorzelska